Μάνος Χατζιδάκις
«Μάνος Χατζιδάκις …τους ελέφαντες διώκει και τιμήν επιδιώκει.»
«Σαν άρχισα τα «Σχόλια» στο Τρίτο το ’78, δεν είχα αποσαφηνίσει μέσα μου ούτε το ύφος της γραφής τους, ούτε καλά-καλά τους στόχους μου. Γνώριζα βέβαια πως θα’ πρεπε να ξεκινήσω απ’ την πραγματικότητα του τόπου μας, αλλά όχι με τον τρόπο της «βραδυνής» και «μεσημβρινής» παραδημοσιογραφίας – τρόπος και είδος γραφής που απεχθάνομαι από νέος και περιφρονώ.
Σχόλιο με σχόλιο λοιπόν σχημάτιζα τον τρόπο, τη γραφή και το επίπεδο μέσα απ’ το οποίο έβλεπα τον νεοελλαδικό κόσμο μας και επικοινωνούσα ολοένα με ένα πλατύτερο κοινό ή καλλίτερα με ένα μεγαλύτερο κοινό, γιατί ποτέ είναι αλήθεια δεν υπήρξα κατάλληλος για το πλατύ κοινό. Φυσικά επικοινωνούσα με όλους, εκτός από τους παραδημοσιογράφους και τον αρμόδιο υφυπουργό – ανίκανους, για μια οποιαδήποτε επικοινωνία. Αυτοί όμως ενοχλήθηκαν πολύ σαν συνειδητοποίησαν το γεγονός ότι επιτυγχάνετο επικοινωνία χωρίς τη συμμετοχή τους, χωρίς τα δημοσιογραφικά ή τα πολιτικά οφέλη, έτσι κι η αντίδρασή τους ήταν άμεση – ενορχηστρωμένη λασπολογία, «αγανακτισμένοι ακροατές», μηνύσεις και ένας υφυπουργός πιεζόμενος από την Κοινή, κοινότατη Γνώμη. Το Τρίτο σταμάτησε τη λειτουργία του, σταμάτησαν και τα «Σχόλια». Για μιαν ακόμη φορά η ποιητική συνείδηση και η έκφρασή της καταδιώχθηκε και εξαναγκάστηκε στη σιωπή. Η έκδοση λοιπόν αυτών των «Σχολίων» ήταν επιβεβλημένη για να μην ξεχνάμε την αθλιότητα και τις οδυνηρές αλήθειες του καιρού μας και του τόπου μας.
(Αθήνα, 27 Νοεμβρίου 1980, Μάνος Χατζιδάκις)»
Πηγή:
«Τα σχόλια του Τρίτου»
Μια νεοελληνική μυθολογία
Μάνος Χατζιδάκις
Εξάντας, 2007
209 σελ.
ISBN 978-960-256-196-6, [Κυκλοφορεί]
http://www.biblionet.gr/book/14989/Τα_σχόλια_του_Τρίτου
«Είναι το Τρίτο θα ‘λεγα σαν αγορά υποδημάτων
για παιδιά που ακόμη δεν έχουν ενηλικιωθεί.
Είναι σαν σμήνος πελαργών ή μελαγχολικών περιστεριών.
Σαν ακροβάτες που κινούνται σε φανταστικά σχοινιά.
Σαν κέντημα γριάς από την Κρήτη.
Είναι φωταγωγός, φωτός αγωγός, προαγωγός,
άρχος, εξάρχον, ιδαλγός.
Κι όπως θα έλεγε ο Σουρής επιτυχώς:
«Το τρίτο τους ελέφαντες διώκει και τιμήν επιδιώκει» »
Παραγωγή: DESTHESS 2013
«Ο νεοναζισμός δεν είναι οι άλλοι» Μάνος Χατζιδάκις
Το κείμενο αυτό είχε δημοσιευτεί τον Φεβρουάριο του 1993, λίγους μήνες πριν τον θάνατό του, στο πρόγραμμα αντιναζιστικής συναυλίας που είχε δώσει η Ορχήστρα των Χρωμάτων με έργα Βάιλ, Λίστ και Μπάρτον. Το ίδιο κείμενο παράλληλα είχε δημοσιευτεί και στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία.
Ποίοι μας κυβερνάνε στην Ενωμένη Ευρώπη…
Τη μέρα που υπογράφονταν στο Ζάππειο η ένταξή μας μου πήραν μια συνέντευξη τα μέσα ενημερώσεως, τα ευρωπαϊκά.
Όμως δεν βρήκανε τις απαντήσεις μου ευχάριστες και διασκεδαστικές για το κοινό τους που βλέπει τηλεόραση το βράδυ, στις εννιά, και φυσικά δεν μεταδώσαν την συνέντευξή μου. Εκεί, όπως θα διαπιστώσατε, «σέβονται» το κοινό. Αφού τ’ αποβλακώσαν πρώτα, τώρα εννοούν να το υπηρετούν πιστά και να το διασκεδάζουν). […]
Ερώτηση (από τον συνεργάτη του Ραδιοφωνικού σταθμού του Λουξεμβούργου):
Τι κατά την γνώμη σας θα βρείτε στην Ευρώπη όταν στο μέλλον ενωθεί;
Επιτρέψτε μου νάμαι προσωπικός σ’ αυτή μου την απάντηση, τους είπα. Και πρώτ’ απ’ όλα, το ‘τρομαχτικό, σε υπερμεγέθη παρουσία με εκπροσώπους τον ‘Ειτς Πι Λόβκραφτ, τον Έντγκαρ Άλλαν Πόε και τον Κάρολο Μπωντλαίρ. Μετά, μια ευρωπαϊκή ταυτότητα για απογευματινούς περιπάτους, ιδίως τις Κυριακές, πότε στο Κιρινάλε, ή στην Πλατεία Βαντόμ και πότε στη Σεβίλλη. Τέλος. Ένα ευρωπαϊκό κοιμητήριο για μια εφησυχασμένη δημοκρατική μας αποχώρηση σαν έρθει η ώρα μας που λένε. […]
Αυτός απ’ τη Γερμανική τηλεόραση μου λέει ξαφνικά:
Νιώθετε Έλληνας, για Ευρωπαίος;
Τι ερώτημα, σκέφτομαι.
Και βέβαια του απαντώ Έλληνας, αν αυτό σημαίνει Ευρωπαίος. Κι Ευρωπαίος, αν αυτό συμπεριλαμβάνει την Ελληνικότητά μου.
Σας ενδιαφέρει η ελληνική σας ιθαγένεια; Μου κάνει αυτός από το Λουξεμβούργο.
Του απαντώ: Αν με εξουθενώσετε, όχι. Ή τουλάχιστον θα μ’ ενδιαφέρει όσο ενδιαφέρει ένα φυλακισμένο στο Άουσβιτς, αν είναι απόγονος του Μεγαλέξαντρου ή του μεγάλου Τσέγκις Χαν. Αν πάλι μείνω ελεύθερος, η ελληνική μου ιθαγένεια θάναι μια πραγματικότητα που δεν θάμαι σε θέση να την αρνηθώ, έτσι καθώς θάναι συνυφασμένη με τη γλώσσα και με την προσωπική μου ιστορία. Το μόνο που μπορώ να ελπίζω είναι να γίνει μια αλήθεια και για σας.
Ερώτηση: Ποιοι θα μας κυβερνήσουνε μελλοντικά, στην Ενωμένη Ευρώπη;
Κι απάντησα: Ελπίζω για τους επερχόμενους, μια δημογεροντία του πνεύματος κι όχι η άγια κι αποστολική οικογένεια του πρίγκηπος Φρανκενστάιν. […] (15/8/1979)
ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ, «ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΥ», Εκδόσεις Εξάντας
Το μυαλό της κότας…
» Από την ώρα που ο Φρανκεστάιν γίνεται στόλισμα νεανικού δωματίου, ο κόσμος προχωράει μαθηματικά στη εκμηδένισή του. Γιατί δεν είναι που σταμάτησε να φοβάται, αλλά συνήθισε να φοβάται.
Κι εγώ με τη σειρά μου δεν φοβάμαι τίποτα περισσότερο, απ’ το μυαλό της κότας. Απ’ το να υποχρεωθώ να συνομιλήσω με μια κότα ή μ’ ένα σκύλο, ή τέλος πάντων, μ’ ένα ζώο δυνατό που βρυχάται. Τι να τους πως και πώς να τους το πω. Και μήπως δεν είναι εξευτελισμός, αν επιχειρήσω να μεταφράσω ή να καλύψω τις σκέψεις μου, κάτω από φράσεις και ηλίθια νοήματα, για να καθησυχάσω τυχόν τη φιλυποψία μας κότας, που όμως έχει άνωθεν τοποθετηθεί για να μας ελέγχει και να μας καθοδηγεί;
Η υποταγή, ή ο εθισμός σε μια τέτοια συνύπαρξη, ή συνδιαλλαγή, δεν προκαλεί τον κίνδυνο της αφομοίωσης ή της λήθης, του πως πρέπει, του πως οφείλουμε να σκεφτόμαστε, να πράττουμε και να μιλάμε;
Αναμφισβήτητα αρχίσαμε να το ανεχόμαστε. Και η ανοχή, πολλαπλασιάζει τα ζώα στη δημόσια ζωή, τα ισχυροποιεί και τα βοηθά να συνθέσουν με ακρίβεια τη μορφή του τέρατος, που προΐσταται, ελέγχει και μας κυβερνά.
Το τέρας είχε αρχίσει να κυκλοφορεί. Οι οδοκαθαριστές άρχιζαν την παράστασή τους με Σαίξπηρ, Σίλλερ και Αισχύλο , μια και ανήκουν δικαιωματικά στο υπουργείο Πολιτισμού. Χορός από τραβεστί, ψάλλει τα χορικά του Θεοδωράκη και αποσύρεται εις τας μικράς οδούς, χορεύοντας συρτάκι. Τουρίστες Γάλλοι, Άγγλοι κι’ Ελβετοί παρακολουθούν κι ανατριχιάζουν μπρος σ’ αυτό το παραδοσιακό μας μεγαλείο. Το τέρας γίνεται γελοίο και κυκλοφορεί ανενόχλητο από Ωδείο σε Ωδείο. Η κλασσική μας Μουσική γίνεται Μαγειρείο. Κι όλος ο κόσμος απαιτεί επιδόματα ειδικά από το Δημόσιο Ταμείο.
Το ερώτημα περνάει απ’ τις ηλεκτρικές εφημερίδες της κεντρικής πλατείας. Πως θα αντιδράσουμε και πως δε θα συμβιβαστούμε με το τέρας;
Θυμάστε τι έγινε στην «Ερωφίλη». Ο κόσμος της είχε για βασικές αξίες, το ήθος, την αλήθεια και την ομορφιά. Κι έτσι όταν παρουσιαζότανε η μορφή του τέρατος, αναστάτωνε το κοινό αίσθημα, εκ βαθέων, και προκαλούσε απρόσμενη, άμεση και καθοριστική αντίδραση. Μόλις ο Βασιλιάς έβγαλε τον μανδύα του μεγαλείου και το προσωπείο του αγαθού αρχηγού πατέρα, κι εφάνη στο πρόσωπό του η μορφή του τέρατος, ο Χορός, από γυναίκες, ορμά πάνω του, τον ποδοπατά, τον θανατώνει και τον εξαφανίζει.
Αυτό σημαίνει πως ο χορός των γυναικών αυτών, και δεν φοβήθηκε, αλλά και πως δεν μπορούσε ποτέ να μοιάσει με το πρόσωπο του τέρατος.»
Μάνος Χατζιδάκις Κυριακή, 30 Ιουλίου 1978
«Τουρκοκρατία…»
Μάνος Χατζιδάκις , επτά μήνες πρίν απο το θάνατό του στη φίλη του Λ. Μπέη (απο τις «Εικόνες»):
«πιστεύω οτι θα ζήσουμε άλλη μια Τουρκοκρατία.Η ΕΟΚ είναι μια Τουρκοκρατία άλλης μορφής.Θα υπάρξουν βέβαια οι εξαιρέσεις, όπως πάντα υπήρξαν. Και τότε άνθρωποι δεν έφευγαν έξω; Αλλά ο λαός θα ζεί όπως στην Τουρκοκρατία. Κατα βάθος χαίρομαι που δεν θα ζω για να τα βλέπω αυτά.
Καλή σας τύχη.»
Υ.Γ εν τω μεταξύ μέσα στη εβδομάδα θα έχουμε και επισκέψεις…
όταν ελευθερωθούμε…
δυό σχόλια του Μάνου Χατζιδάκι στο τρίτο πρόγραμμα περι τεχνών και καλλιτεχνών και επειδή η τέχνη «ανήκει» οχι σε κείνους που την δημιουργούν αλλά σε κείνους που την έχουν ανάγκη μας αφορά όλους , αφήστε που η ίδια η ζωή είναι τέχνη και ο καθένας απο εμάς είναι καλλιτέχνης…
ΤΟ ΧΕΡΙ 