Συναίνεση
Οι παγίδες της συναίνεσης
Συναίνεση σημαίνει οτι καλείσαι να πείς ναι σε μια χειρότερη εκδοχή ζωής. Ποίοι είναι οι όροι για να μπορέσει να λειτουργήσει μια τέτοια, εκ πρώτης όψεως αντιφατική και παράδοξη συνθήκη;Ποιοι είναι οι περί συναινέσεως λόγοι που αρθρώνονται ;
Ένας πρώτος κυρίαρχος λόγος:»Δεν γίνεται αλλιώς».Το σύνδρομο «TINA»(«There Is No Alternative»),όμως, απο τη φύση του παγιδευτικό και ασύμφορο, αποτελεί ταυτόχρονα το πιο ισχυρό(ως επιβολή μέτρων), αλλά και το πιο ανίσχυρο(ως αποδοχή μέτρων) επιχείρημα.Ενδέχεται όχι μόνο μα μην λύνει, αλλά και να επιτείνει το αδιέξοδο.Πως να στραφείς εναντίον του εαυτού σου μόνο και μόνο επειδή «δεν γίνεται αλλιώς»; HΗ αίσθηση και μόνο οτι όλοι οι δρόμοι δεν είναι κλειστοί έχει μια ιαματική λειτουργία για τον ψυχισμό.
Στο έργο του Μπέργκμαν Οι μαριονέτες η τελευταία ζοφερή σκηνή έχει αποτυπωθεί στο μυαλό μου. Ο παγιδευμένος ψυχικά πρωταγωνιστής για να δηλώσει τη συντριβή του επαναλαμβάνει μονότονα:Αlle Wege sind verschlossen.Όλοι οι δρόμοι είναι κλεισμένοι
Δεν υπάρχει προοπτική ελπίδας.
Ωστόσο ένας ακόμα πιο ύπουλος μηχανισμός παραμονεύει. «Δέξου τα μέτρα γιατί φταις». Χαρακτηριστικός ο διάλογος δυο Ελλήνων αναλυτών, σε ξένο τηλεοπτικό κανάλι, που σχολιάζουν, προκαλώντας(τι ειρωνεία!) τη μηνιν του ξένου δημοσιογράφου, την ελληνική κατάσταση ως εξής:Τα μέτρα είναι αποδεκτά από την μεγάλη πλειονότητα του λαού . Δεν γίνεται αλλιώς. Φταίνε οι Έλληνες, που είναι φοροφυγάδες, τεμπέληδες, καλοπερασάκηδες, δαιμονοποιούν τις ιδιωτικοποιήσεις(sic), τα περιμένουν όλα απο το κράτος.
Πόσο άστοχη και επικίνδυνη δεν είναι μια τέτοια ενοχοποιητική υπέρ-ευθυνοποίηση του μέσου πολίτη;Δεν λες δηλαδή «τέτοιος πουείσαι, τέτοιος που μια ζωή ήσουν , κάτσε τώρα να τα φας».Στο νου έρχεται ένα όχι και τόσο αισθητικό γκράφιτι:»Φάτε τα σκατά σας, κερνάει το κράτος».
Δεν φτάνει που καλείσαι να ζήσεις χειρότερα(για ορισμένους αυτό θα ισοδυναμεί πολύ απλά με τη ζωή),αλλά θα πρέπει ταυτόχρονα να αντιπαρατίθεσαι συνεχώς και με μια απαξιωτική εικόνα του εαυτού σου.
Η γνωστή ρήση «Όπως έστρωσες θα κοιμηθείς» μετασχηματίζεται σε ¨ Έτσι που έστρωσες μην φωνάζεις, δεν σε παίρνει, τι τη θες την φωνή, κάτσε ήσυχος να κοιμηθείς».Ένας τέτοιος ύπνος, όμως, θα μοιάζει με γενικη δοκιμή θανάτου. Για να θυμηθούμε τον Σολωμό και τη Γυναίκα της Ζάκυνθος,που ετοιμαζότουνα να φωνάξει δυνατά για να δείξει πως δεν απέθανε.
Το τελευταίο που ίσως σήμερα χρειάζεται η χώρα μας είναι η υπόθαλψη, «έστω συμβολικά», πεθαμένων ανθρώπων.»Πάρε αυτό το χάπι. Θα σε βοηθήσει να μην φωνάζεις. Αφαιρεί την ζωή. Είσαι καλύτερα χωρίς αυτήν» Το άιτημα της δικαιοσύνης δεν εξασφαλίζεται μέσα από ασύμφορες και καταχρηστικά γενικεύτικες ενοχοποιήσεις.
Σε όλη τη διάρκεια της ζωής σου, από μικρό παιδί μέχρι βαθέος γήρατος, όταν παραιτείσαι(ποτέ με τη θέλησή σου) από το αγαθό, ο πιο αποτελεσματικός , χωρίς τραύματα και παρατεταμένες αποστερήσεις τρόπος είναι να πειστείς ότι ο λόγος της στέρησης είναι θεμιτός και οτι εν πάση περιπτώσει το οδυνηρό είναι προσωρινό-θα υπάρξει μια επόμενη διορθωτική στιγμή.Δεν γίνεται να μην υπάρχει στον ορίζοντα η υπόσχεση(όχι σαν κοροϊδία, αλλά σαν υπεύθυνη προοοπτική) μιας επόμενης στιγμής. Καθώς και η αίσθηση ότι οι επιβάλλοντες τα μέτρα δεν στέκονται ψυχρά και τεχνοκρατικά-εξ αποστάσεως- απέναντί σου.Μαζί σου είναι και συμπάσχουν. Δεν είσαι ένοχος γι’ αυτό που υφίστασαι. Η ενοχή οδηγεί είτε στην οργισμένη και βίαιη επιλογή ζωής είτε στην καταθλιμμένη ζωή.Και τα δύο επιζήμια.Ίσως το δεύτερο λίγο περισσότερο από το πρώτο.
Άγονες οι ενοχοποιητικές τεχνικές που ανθούν υποβοηθούμενες από τεχνικές εκφοβισμού.(Κάνε τώρα αυτό γιατί υπάρχουν και χειρότερα).
Εκείνος που κοινωνικοποιήθηκε στον ωχαδερφισμό, ο μικρομεσαίος που την έβγαζε»καθαρή»(τρόπος του λέγειν καθαρή),γλιτώνοντας ότι μπορούσε από την εφορία, ο εργαζόμενος στο δημόσιο, που πήγαινε να λουφάρει ξεκλέβοντας δύο τρεις ώρες από τη δουλειά του, η ακόμη και αραχτός , δεν μπαίνουν στην ίδια ζυγαριά με όσους κατά συρροήν, έντεχνα, επιτήδεια και επαγγελματικά τόσα χρόνια εμπορεύτηκαν και ανηλεώς λεηλάτησαν αυτόν τον τόπο.
Οι κατεξοχήν ένοχοι, περιφρουρημένοι από την κουλτούρα της ατιμωρησίας, μπορεί να μην πληρώσουν ποτέ(εκεί πάει το πράγμα).Ας μη μετατίθεται, όμως, το βάρος της εγκληματικής διαχρονικής τους σταδιοδρομίας στους ώμους ευάλωτων ευπαθών κοινωνικά ομάδων. Είναι ηθικά και αισθητικά ανεπίτρεπτο. Υπονομευτικό της ελπίδας για την επόμενη μέρα.
από το βιβλίο της Φωτεινής Τσαλίκογλου «ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΑΝΗΚΕΙ ΣΤΗΝ ΕΚΠΛΗΞΗ» 34 σχόλια για την κρίση και ένα υστερόγραφο
εκδόσεις Καστανιώτη
η φωτογραφία είναι του marado , στο Βερολίνο την Άνοιξη του 2009
ΤΟ ΧΕΡΙ 